دریاچه‌ی ارومیه بزرگترین آبگیر داخلی و مهمترین دریاچه‌ی دایمی ایران است که در شمال غرب فلات ایران و غرب آذربایجان شرقی از شمال به جنوب کشیده شده و از نظر طبیعی، آذربایجان را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم کرده است.

هشترود در جنوب شرقی تبریز قرار دارد و مرکز آن شهر هشترود است که در فاصله‌ی ۱۲۲ کیلومتری تبریز واقع شده است و فضایی روستایی دارد. هشت‌رود مهم قرانقو، آیدوغموش، آجی چای، قلعه‌چای، قوریچای، اجیر لو، قره‌قیه و لیلان چای در محدوده‌ی این شهرستان جریان دارند. دنباله‌ی ارتفاعات کوهستان سهند در غرب هشترود کشیده شده است.

هریس یکی از قدیمی‌ترین مناطق آذربایجان شرقی است. روستاها و آبادی های هریس در قرن‌های هفتم و هشتم هجری قمری، قصبه‌هایی آباد و بزرگی بوده‌اند.

شهرستان ملکان در جنوب غربی آذربایجان شرقی، با آذربایجان غربی مرز مشترک دارد و در گوشه‌ی جنوب شرقی دریاچه‌ی ارومیه، به فاصله‌ی ۱۰ کيلومتری آن، بین شهرستان‌های بناب، هشترود، مراغـه و میاندوآب در جلگه‌ی رسوبی واقع شده است.

میانه یکی از شهرهای تاریخی و کهن آذربایجان و ایران است. میانه، پایگاه نیروهای سلاطین و محل کسب فرامین آنها بود.

تاریخ شهر مرند به چند قرن قبل از میلاد مسیح می‌رسد. مرند مرکز سکونت اقوامی مهم در دوره کلده و آشور بود.

در روزگاران قدیم اهر و کلیبر از قصبات پیشکین (مشگین شهر) بودند.

شبستر از شهرهای قدیمی آذربایجان است، نام شهر شبستر در کتاب‌های تاریخی قدیم آمده است.

منطقه‌ی سراب از جمله مناطقی است که از دیرباز مسکونی بوده است. وجود کتیبه‌ی اورارتویی، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه‌ی شهر سراب نشانگر قدمت تاریخی منطقه است.

شهرستان جلفا در شمال غرب استان و بین شهرستان‌های مرند، اهر، ماکو و کلیبر واقع شده است.