بقعه بیبی شهربانو شهرری
تهران-شهر ریدر دامنه جنوبی کوه ری که به کوه بیبی شهربانو مشهور است، در جنوبیترین حد قصران، بقعهای است با گنبد مینایی رنگ. بقعه بیبی شهربانو به روایتی، محل آرامگاه مادر حضرت سجاد امام چهارم علیه السلام و دختر یزدگرد سوم ساسانی است. در مقابل این بقعه بیبی شهربانو بر دامنه شمالی کوه، قلعه زردشتیان (برج خاموشی) واقع است که در زمانهای گذشته پیروان زردشت، مردگان خود را در آن قرار میدادند.

در دامنه جنوبی کوه ری که به کوه بیبی شهربانو مشهور است، در جنوبیترین حد قصران، بقعهای است با گنبد مینایی رنگ. بقعه بیبی شهربانو به روایتی، محل آرامگاه مادر حضرت سجاد امام چهارم علیه السلام و دختر یزدگرد سوم ساسانی است. در مقابل این بقعه بیبی شهربانو بر دامنه شمالی کوه، قلعه زردشتیان (برج خاموشی) واقع است که در زمانهای گذشته پیروان زردشت، مردگان خود را در آن قرار میدادند.
در قسمت غربی این کوه- در شرق کارخانه سیمان- از قدیم تا چند سال پیش چهار بنای سنگی مکعبی شکل قرار گرفته بود که وسط آنها حفرهای خالی وجود داشت. این بناها که در سالهای گذشته به دست سنگ فروشان سودجو خراب شده است، بیگمان استودان زردشتیان بود. جایی که در آن استخوان مردههای خود را براساس آموزههای وندیداد اوستا میگذاشتند. در جنوب شرقی بقعه بیبی شهربانو، استودان بزرجومید بر فراز تپه نقارهخانه واقع شده است. مشخصات بنا چنین است:
محوطهای به طول ۳۳ متر (شمالی- جنوبی) و عرض ۲۲ متر (شرقی- غربی) که با دیوار سنگی بسیار قدیمی محصور شده است. در سمت شمال آن سنگ طبیعی کوهستان قرار دارد. در جنوب این محوطه نیز چند بنای محکم و استوار سنگی با پوششهای گنبدی شکل از سنگ و آجر ساخته شده است. در دورههای بعد با احداث دیوارههای جدید، رواقها، اتاقها و راهروها محوطه اصلی آن را به دو صحن تقسیم کردند. گنبد بقعه از عهد دیلمیان است. اکنون کهنترین اثر تاریخدار بقعه، صندوق روی مرقد است که تاریخ آن ۸۸۸ هجری است و نشان میدهد که شکل کنونی بنا در آن تاریخ به وجود آمده است. در این تاریخ، ری و ناحیههای آن از جمله تهران، در تصرف خاندان آق قویونلو بود. در نفیس و منبت کاری بقعه از یادگارهای زمان شاه تهماسب است.
در نزدیکی بقعه بیبی شهربانو، غاری بزرگ وجود دارد و نزدیک آن هم چشمه آبی است در زیر کوه که آب آشامیدنی بقعه و زائران را تأمین میکند و منظره آن هم بسیار زیبا و جالب است. زائران به در ورودی پلهای که به چشمه آب زیرزمینی منتهی میشود، دخیل میبندند. در گذشته به درخت توتی که در آنجا بود نیز، دخیل میبستند.
