غار نیاسر شهر نیاسر
اصفهان-نیاسرغار نیاسر از عجایب و نوادر آثار باستانی است که در حدود 1800 تا 2000 سال قبل، در دل کوه کرکس و بر فراز تپه‌های آهکی مشرف بر نیاسر کاشان و احتمالاً با مقاصد آیینی و مذهبی به صورت تونل سنگی و پرپیچ و خم با ابزار ابتدایی کنده شده است.
غار نیاسر از عجایب و نوادر آثار باستانی است که در حدود 1800 تا 2000 سال قبل، در دل کوه کرکس و بر فراز تپه‌های آهکی مشرف بر نیاسر کاشان و احتمالاً با مقاصد آیینی و مذهبی به صورت تونل سنگی و پرپیچ و خم با ابزار ابتدایی کنده شده است. غار نیاسر شامل مجموعه زیرزمینی و پیچیده‌ای است که از راهروهای تنگ و طولانی و اتاق‌ها و چاههای متعددی تشکیل شده و دسترسی به اعماق آن‌ها بدون بهره گیری از وسایل پیشرفته امروزی ممکن نیست.
این غار که به سوراخ رئیس یا غار رئیس شهرت دارد، قرن‌ها نامکشوف ماند و در هیچ یک از متون تاریخی و آثار تحقیقی قرون اخیر، به رغم ذکر سایر بناهایی تاریخی منطقه نظیر آتشکده نیاسر (بناشده توسط اردشیر بابکان، مؤسس سلسله ساسانیان)، مورد اشاره قرار نگرفته است. غار نیاسر در سه طبقه و با حفر چاههای متعددی کنده شده است. طول دالان‌ها و اتاقهای این غار هزارتو بالغ بر 500 متر و سطح مقطع اکثر گذرگاههای زیرزمینی آن کمتر از یک متر مربع و در بعضی از افق‌ها به 70 ×100 سانتی‌متر مربع می‌رسد. افق‌های ارتفاعی گوناگون آن توسط 45 حلقه چاه، به عمق تقریبی 118 متر به یکدیگر متصل می‌شوند.
غار نیاسر طی قرون و اعصار متمادی به دلیل آب گرفتگی و فرسایش سطحی، دچار رسوب گرفتگی و زنگار شده است و در حال حاضر، بدون آن که به دیوارها و ستون‌ها آسیبی وارد شود، توسط گروه‌های معدنی شرکت زغال سنگ البرز شرقی وابسته به شرکت ملی فولاد ایران در حال پاکسازی است.
این غار در دیوار صخره‌ای مشرف به نیاسر، چهار دهانه ورودی دارد و شامل دو قسمت مجزا است. بخش مرکزی آن مجموعه‌ای است از هفت اتاق که در سطوح ارتفاعی گوناگون در دل کوه به نحو استادانه‌ای حجاری شده است و از طریق چاههای متعدد و دالان‌های زیرزمینی به طبقات زیرین مرتبط می‌شود.
بخش دیگر، یک دالان طولانی با شیبی ملایم و چاههای مرتبط است که به باغ زیبای تالار منتهی می‌شود. در قسمت انتهایی این بخش، در باغ تالار، بخش بزرگ مرکزی دیگری با اتاقهای متعدد تعبیه شده است. در این مسیر، آثاری نظیر سنگ آسیاب (به عنوان درپوش چاه‌ها)، آب انبار و مجاری ویژه‌ای مشاهده می‌شود. از شگفتی‌های این غار، انسان ساخت بودن آن است. کمبود هوا در هیچ نقطه‌ای از آن احساس نمی‌شود و حتی در عمیق‌ترین نقاط آن عمل تهویه به طور طبیعی انجام می‌گیرد.
غار نیاسر دارای 20 اتاق با مساحت کلی 5/176 مترمربع است و بزرگ‌ترین اتاق آن 6/28 مترمربع و کوچک‌ترین آن 8/1 مترمربع مساحت دارد.
یکی از فرضیات، در مورد منشاء تاریخی این غار بیانگر این است که در ساخت آتشکده نیاسر از سنگ‌های تراشیده شده حاصل از کندن غار استفاده شده است. احتمالاً زمان حفر غار، پیش از زمان احداث آتشکده است. این غار در ادوار گوناگون، موارد استفاده نظامی و دفاعی داشته و چاههای آن برای اشخاص ناآشنا بسیار خطرناک و مهلک است.
غار نیاسر در 30 کیلومتری شمال غربی کاشان قرار دارد.
